Ewa Danowska

Karolina Gajek, Życie i działalność wydawniczo-księgarska sióstr Chodakowskich w Sandomierzu w latach 1892-1957, Sandomierz 2012, Wydawnictwo Armoryka-Spichlerz, 109 s. + 32 fotografie, ISBN 978-83-62661-69-5.

W serii „Biblioteka tradycji sandomierskiej” nr 16 ukazała się wartościowa pozycja, wnosząca wkład w dzieje Sandomierza. Jej Autorka jest mieszkanką tego miasta, licencjatką kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach, a obecnie kontynuuje studia magisterskie.

Książka poświęcona jest życiu i działalności sióstr Chodakowskich, ważnych osób dla życia kulturalno-oświatowego w Sandomierzu. Panny Wincentyna, Helena i Jadwiga Chodakowskie prowadziły księgarnię, a także udzielały się na niwie społecznej, aktywnie działając w licznych organizacjach funkcjonujących w Sandomierzu. W ich księgarni, poza książkami, można było nabyć zabawki i gry towarzyskie, różne drobiazgi, w tym pamiątki z Sandomierza. Siostry Chodakowskie prowadziły także działalność wydawniczą, publikując przede wszystkim książki i przewodniki dotyczące ich rodzinnego miasta, jak również pocztówki z widokami i zabytkami Sandomierza. W czasie swej aktywności zawodowej, przypadającej na lata 1892-1957, poza działalnością związaną z księgarnią, panny Chodakowskie dały się poznać od strony nie tylko prac społecznikowskich, ale też postawy patriotycznej, przejawiającej się w sprowadzaniu książek zakazanych przez cenzurę, czy organizowaniu nielegalnych lekcji historii i języka polskiego.

Jak zatem widać, siostry Chodakowskie były postaciami nietuzinkowymi i w swoim czasie dobrze znanymi w swoim lokalnym środowisku. Wobec powyższego, dziwić może tak niewiele zachowanych dokumentów związanych z ich życiem, które niewątpliwie istniały. Źródła które dotrwały do naszych czasów, Autorka maksymalnie wykorzystała w swej pracy. Podkreślić należy, że przeprowadziła dociekliwe kwerendy i poszukiwania śladów życia i działalności sióstr, a te, które zachowały się, publikuje w formie ilustracji – fotografii i skanów. Poza walorem estetycznym, ilustracje te dokumentują rzetelność i skrupulatność Autorki oraz wzbogacają treść książki.

Publikacja Życie i działalność wydawniczo-księgarska sióstr Chodakowskich w Sandomierzu w latach 1892-1957 składa się z dwóch rozdziałów, podzielonych na podrozdziały. Pierwszy z nich poświęcony jest Sandomierzowi jako ośrodkowi kultury książki od drugiej połowy XIV do połowy XX wieku. Omówione w nim zostały tradycje miasta jako ośrodka drukarstwa i siedziby znacznych twórców książek. Autorka uwzględniła szczególnie drukarnie funkcjonujące w Sandomierzu w czasie aktywności zawodowej sióstr Chodakowskich. Opisane zostały również i księgarnie, co ciekawe, nie zachowały się wiadomości o żadnej księgarni aż do połowy XIX wieku. Handlem książką zajmowali się wędrowni księgarze. Autorka na tle księgarń drugiej połowy XIX stulecia uwzględnia i umiejscawia placówkę sióstr Chodakowskich. Nie pomija również pozostałych instytucji w Sandomierzu związanych z czytelnictwem, a mianowicie bibliotek, a także prasy lokalnej.

Rozdział II poświęcony został w całości Chodakowskim. Opowieść o trzech zasłużonych siostrach zaczyna się od korzeni rodzinnych – drobnej szlachty, poprzez ojca Ludwika Leona, lekarza i matki Joanny z Suchockich. Rodzina mieszkała w Sandomierzu, a synowie i córki kształcili się w miejscowych szkołach. Autorka przytacza pewien ciekawy epizod z czasów dorosłych lat sióstr, mianowicie odkopanie w ogrodzie seminaryjnym cennej korony hełmowej, którą w obawie przed konfiskatą przez rosyjskiego zaborcę, powierzono na przechowanie Wincentynie, Helenie i Jadwidze Chodakowskim. Najprawdopodobniej była to królewska korona homagialna z czasów późnopiastowskich. W części książki poświęconej siostrom znajdujemy wiele informacji na temat ich działalności społecznej  i wydawniczo-księgarskiej, która stanowiła główny zakres ich pracy i aktywności. Autorka idąc śladami odnalezionych archiwaliów, pozostałych po siostrach Chodakowskich, podaje, że cenne pamiątki po nich, umieszczone w siedmiu kufrach zostały rozgrabione w czasie II wojny światowej. Zniszczeniu uległ wówczas budynek księgarni. Obecnie do tradycji nawiązuje Księgarnia Literacka im. Sióstr Chodakowskich w Sandomierzu.

Książka autorstwa Karoliny Gajek obejmuje również Aneks, gdzie znajdujemy wykaz pocztówek Sandomierza wydanych nakładem księgarni sióstr Chodakowskich, w kolejności chronologicznej ich ukazywania się. Bibliografia obejmuje źródła archiwalne z Archiwum Państwowego w Radomiu i w Sandomierzu, Archiwum Parafii św. Józefa oraz Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Opracowania dotyczące tematu są liczne, nie pominięte zostały też prace niepublikowane, źródła internetowe oraz wywołane.

Reasumując, należy podkreślić dużą wartość pracy autorstwa Karoliny Gajek, a jej treść zainteresować powinna nie tylko mieszkańców i miłośników Sandomierza.

Książka została wydana w starannej i dopracowanej formie, a piękna, kolorowa okładka związana z podjętą w książce tematyką, tym bardziej zachęca do jej przeczytania.