Agnieszka Warzyńska
Prasa w Sieci – wybrane aspekty prawne
Celem pracy jest przedstawienie aspektów prawnych funkcjonowania prasy cyfrowej jako nowego medium.
Internet daje człowiekowi ogromne możliwości zdobywania potrzebnych informacji. Przy jego pomocy, nie wychodząc z domu, można na bieżąco śledzić najważniejsze wydarzenia na świecie z różnych dziedzin życia, pozyskiwać dane niezbędne do nauki, odnajdywać specjalistyczne periodyki itp. W dzisiejszych czasach nie ma potrzeby nawet chodzić do kiosku po gazetę, ponieważ można zamówić e-wydanie ulubionego pisma i czytać prasę na ekranie komputera[1].
Podstawę do napisania artykułu stanowiły przede wszystkim akty prawne, tj.: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Ustawa z dnia 1 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz projekty nowelizacji ustawy - Prawo prasowe. Niezwykle pomocne okazały się również artykuły naukowe oraz literatura poruszająca zagadnienia e-prasy. Wykorzystałam również zasoby Internetu.
Termin prasa, zgodnie z prawem prasowym, obejmuje „[…] publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, [...]”[2], do których zalicza się m.in. e-prasa. Ustawa mówi o dziennikach – drukach periodycznych ukazujących się częściej niż raz w tygodniu oraz czasopismach – publikacjach ukazujących się nie częściej niż raz w tygodniu i nie rzadziej niż raz w roku.
Związek Kontroli Dystrybucji Prasy dla potrzeb kontroli liczby sprzedanych egzemplarzy poszczególnych tytułów prasowych określa e-prasę jako:
„[…] wydanie cyfrowe przynajmniej jednej z mutacji wydawniczych, zawierające ten sam w formie i treści materiał prasowy (w szczególności materiał redakcyjny, komunikaty, ogłoszenia i reklamy) co wydanie drukowane. Wymóg całkowitej zgodności e-wydania z wydaniem drukowanym nie dotyczy insertów i gadżetów. Jeżeli w wydaniu drukowanym znajdują się materiały redakcyjne, do publikacji których w innych polach eksploatacji wydawca nie ma praw, materiały te mogą być usunięte z e-wydania, co nie stanowi w tym przypadku naruszenia wymogu tożsamości formy i treści. Materiał prasowy w e-wydaniu może być dodatkowo rozszerzony lub zaadaptowany w sposób pozwalający na wykorzystanie możliwości technologicznych”[3].
E-wydanie w pewnych warunkach może się nieco różnić od swojego papierowego odpowiednika. Te różnice dotyczą głównie dodawanych do wydań papierowych gadżetów oraz materiałów, do których wydawca nie ma prawa na rozpowszechnianie w wersji elektronicznej. W wersji cyfrowej użytkownik ma aktywne hiperłącza[4], a niekiedy może odsłuchać wybraną część gazety.
E-wydania są dostępne w formatach PDF, EPUB, Kindle MOBI, a nawet MP3, co oznacza, że są przystosowane do czytania na urządzeniach mobilnych np. smartfonach, tabletach i czytnikach ebooków. Są także odpowiednio zabezpieczone przed nielegalnym powielaniem[5]. Zawierają wszystkie artykuły, zdjęcia, dodatki i reklamy, które są zamieszczone w wydaniu drukowanym. Cyfrowe wydania nie są skanami pism, ale plikami utworzonymi w programach do komputerowego składu tekstu. Dzięki temu ich jakość jest bardzo wysoka i nawet przy dużym powiększeniu czcionka oraz grafiki zachowują ostrość. Pliki e-wydań zajmują stosunkowo dużą objętość, najczęściej kilkadziesiąt megabajtów. W większości przypadków można swobodnie pobrać je na dysk. Pliki PDF przeznaczone do dystrybucji elektronicznej są zabezpieczone przed kopiowaniem treści, niekiedy także przed drukowaniem. Jako dokument elektroniczny są też chronione prawem autorskim[6].
Rozwój Internetu stał się źródłem licznych pytań prawnych i wątpliwości dotyczących stosowania prawa prasowego w Sieci. Zgodnie z obowiązującym w Polsce stanem prawnym kwestie te reguluje ustawa z 26 stycznia 1984 r. – prawo prasowe[7].
Omawiając prawo prasowe w Internecie najczęściej wymieniane są: art. 7 pkt. 2, ust. 1-3[8], art. 45[9], jak również art. 54b p.p.[10]. Odnosząc się do art. 7 nasuwa się pytanie, czy Internet możemy postrzegać jako prasę?[11].
Zdaniem J. Balcarczyk „Internet nie jest prasą, ale może być w nim publikowana prasa. Cechą wspólną zarówno dla prasy, jak i dla jej szczególnych postaci – dziennika i czasopisma, jest periodyczność. W przypadku publikacji elektronicznych, niezależnie od tego, czy występują one wyłącznie online, czy też są odpowiednikiem prasy drukowanej, zamieszczanie codziennego nowego wydania określonego periodyku oraz następnie aktualizowania na bieżąco informacji tam zamieszczonych, umożliwia uznanie go za publikację periodyczną, pod warunkiem, że aktualizacji towarzyszy oferowanie odbiorcy nowych egzemplarzy e-prasy jako całości”[12].
Mocą art. 20 p.p.[13] ustawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego system rejestracyjny. Nie wystarczy jedynie wykazać, iż publikacja internetowa jest periodyczna. Stwierdzenie takie nie realizowałoby całości wymogów definicji zawartej w art. 7 ust. 2 pkt. 1. Dodatkowe warunki zawarte są w art. 23 p.p., który „[…] nakłada na wydawcę obowiązek umieszczenia na każdym egzemplarzu druków periodycznych, serwisów agencyjnych oraz podobnych druków prasowych następujących danych: nazwa i adres wydawcy, adres redakcji, imię i nazwisko redaktora naczelnego, miejsce i datę wydania, nazwę zakładu wykonującego druk prasowy, międzynarodowy znak informacyjny oraz bieżącą numerację. Pojawia się pytanie: jak zdefiniować dla prasy internetowej miejsce wydania, nazwę zakładu wykonującego druk prasowy czy bieżącą numerację? O ile bieżąca numeracja jest możliwa do zastosowania w wypadku prasy internetowej, wydawanej w formie nieedytowalnych plików obrazu (pdf, jpeg lub innych), to w wypadku aktualizowanych praktycznie na bieżąco witryn WWW jest to niemożliwe”[14].
Prasa internetowa może również uzyskać numer ISSN[15]. W art. 45 p.p. przewidziana jest odpowiedzialność karna za niedopełnienie wymogów z art. 20 p.p.
Art. 54b może stać się podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności osób zamieszczających w Internecie materiały zniesławiające, obelżywe bądź naruszające dobra osobiste. Pojawia się pytanie o odpowiedzialność prawną nie tylko osoby umieszczającej takie treści, ale także administratora forum, na którym mogą być zamieszczone[16].
Prasa ukazująca się w Internecie nie może być utożsamiana z witryną internetową. Ustawodawca objął obowiązkiem rejestracji jedynie prasę (dzienniki i czasopisma). Periodyki internetowe, aby mogły być uznane za prasę, nie muszą mieć postaci typowych „gazet” papierowych. O tym czy publikacja internetowa ma charakter prasowy, powinien decydować cel, któremu ma służyć[17].
1 czerwca 2009 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opublikowało projekt nowelizacji ustawy Prawo prasowe. W uzasadnieniu napisano, że miała ona na celu „dostosowanie przepisów ustawy zarówno do zmian ustrojowych, jak i warunków oraz wyzwań technologicznych, z którymi obecnie mają do czynienia media”[18]. Propozycja nowelizacji ustawy prawa prasowego, dotyczących działalności prasowej w Internecie nie spotkała się z przychylnością środowiska medialnego.
Proponowane zmiany rodziły bowiem niebezpieczeństwo potencjalnego uznania za czasopismo każdej witryny internetowej, aktualizowanej częściej niż raz w roku[19]. W listopadzie 2009 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedstawiło nową propozycję nowelizacji tejże ustawy, gdzie wprowadzono kolejne zmiany w definicji prasy oraz kwestie dotyczące rejestracji prasy elektronicznej[20].
„Dość długa ścieżka legislacyjna, którą musi jeszcze przebyć proponowana nowelizacja rodzi nadzieję, że owe przepisy zostaną dopracowane i uchwalone w kształcie, który zapewni niezbędną równowagę między porządkiem, stanowionym przez prawo, a ochroną swobód obywatelskich”[21]. Kwestia prawa prasowego odnosząca się do prasy publikowanej w Sieci wciąż pozostaje nieuregulowana [22].
Według H. M. McLuhana prawo autorskie zrodziło się wraz z upowszechnieniem prasy drukarskiej[23]. Obecnie w Polsce obowiązuje, po licznych nowelizacjach, ustawa z 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Prawo autorskie jest zbiorem zasad z jednej strony chroniących prawa autora do stworzonego przez niego dzieła, z drugiej strony – określających warunki korzystania z tego dzieła przez osoby inne niż autor[24].
Obecne regulacje w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych wymagają dostosowania do zmieniających się warunków w związku z rozwojem nowych technologii. Wraz ze „zjawiskiem masowego wprowadzania utworów w formie cyfrowej do sieci WWW, przy nieograniczonej praktycznie możliwości ich kopiowania, powielania i przekazywania, okazuje się, że dotychczasowe regulacje prawne, niekoniecznie są adekwatne do zaistniałej sytuacji. Również w zakresie oceny możliwości zastosowania istniejącego prawa autorskiego do zjawisk zachodzących w Internecie, ścierają się sprzeczne opinie prawników, a wypowiadane poglądy znacznie różnią się od siebie”[25].
Polskę wiążą wielostronne międzynarodowe akty prawne, m.in. konwencja berneńska z 9 września 1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych[26], powszechna konwencja o prawie autorskim z 6 września 1952 r., porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu z 15 kwietnia 1994 r. W związku z przynależnością Polski do Unii Europejskiej w polskim prawie autorskim są wdrażane jej dyrektywy. Szczególnie chodzi tu o takie przepisy, jak: z 1991 r. – o ochronie prawnej programów komputerowych, z 1992 – w sprawie najmu i użyczania oraz określonych praw pokrewnych w zakresie własności intelektualnej, z 1993 – w sprawie koordynacji określonych przepisów prawa autorskiego oraz praw pokrewnych w odniesieniu do przekazu satelitarnego i rozpowszechnienia kablowego, z 1993 – w sprawie harmonizacji czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych, z 1996 – w sprawie prawnej ochrony baz danych[27].
W przypadku korzystania z utworów zbiorowych, jakimi są gazety i czasopisma, ochronie podlega zarówno utwór zbiorowy, jak i jego część mająca samodzielne znaczenie, tj. materiał prasowy, będący utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Rozwój technologiczny, a w szczególności coraz powszechniejsze wykorzystywanie na dużą skalę technologii cyfrowej, powoduje, że prasa tradycyjna jest wypierana przez elektroniczną.
Wykorzystywanie i udostępnianie treści prasowych w Internecie, w sposób umożliwiający osobom trzecim dostęp w miejscu i czasie dowolnie wybranym, wymaga zgody uprawnionego z tytułu posiadania praw autorskich do tego utworu[28].
Taki charakter praw autorskich podlega ograniczeniu na podstawie przepisów o dozwolonym użytku[29]. Zgodnie z art. 34 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła”, przy czym „podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości”[30]. W przypadkach wyraźnie określonych w ustawie z tytułu korzystania z chronionych utworów, twórcy przysługuje wynagrodzenie. Niektóre serwisy internetowe, podają źródło (np. „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”) i odesłanie do utworu (link), ale nie podają imienia i nazwiska twórcy.
Ze względu na treści przekazów prasowych zasadniczą rolę odgrywają przede wszystkim: art. 25 – prawo rozpowszechniania utworów w celach informacyjnych, art. 29 – prawo cytatu oraz art. 30 – działalność ośrodków informacji i dokumentacji.
Zasadą korzystania z utworu, do którego prawa autorskie przysługują innemu podmiotowi, jest uzyskanie licencji na jego rozpowszechnianie lub uzyskanie zgody na rozpowszechnianie opracowania tego utworu. Art. 25 p.a.p.p. wiąże się z przepływem informacji, szczególnie tych bieżących. Stanowi on, że wolno rozpowszechniać sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie, krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów, przeglądy publikacji, jak również streszczenia rozpowszechnionych utworów[31].
Korzystanie z materiałów prasowych przez serwisy (portale internetowe) niebędące prasą różni się od korzystania przez serwisy będące prasą z uwagi na niemożność powoływania się tych pierwszych na licencję ustawową określoną w art. 25 p.a.p.p. Dodatkowo, należy rozróżnić serwisy, które są utworami w rozumieniu prawa autorskiego i których zawartość składa się z utworów, od serwisów takich, jak wyszukiwarki kontekstowe oraz serwisy automatycznie agregujące treści, czyli programy „ściągające” na bieżąco informacje z internetowych stron wydawcy i tworzące z nich skróty, zamieszczane następnie na własnych stronach WWW. Najbardziej znanym przykładem takiej działalności jest strona Google News[32]. Aby uzyskać aktualne wiadomości, użytkownik Internetu przegląda zaledwie tytuły i krótkie informacje o artykułach zamieszczone na takim portalu i nie wchodzi na strony wydawcy, z których zaczerpnięto treści[33].
W przypadku tzw. prawa cytatu przepisy są mało precyzyjne. Tym samym nie stanowią wystarczającej podstawy do jednoznacznego określenia rozmiaru cytatu, który jest zgodny z prawem i mieści się w granicach dozwolonego użytku, a który wykracza poza te granice i tym samym stanowi naruszenie prawa. „W przypadku treści prasowych, których cytowanie jest zjawiskiem bardzo częstym, niedookreślenie granic dozwolonego cytatu skutkować będzie koniecznością redukcji kosztów, w tym zmniejszenia liczby zatrudnionych dziennikarzy, etatów, a co za tym idzie – obniżeniem jakości tworzonych treści i ograniczeniem ich różnorodności (czyli pluralizmu mediów), co z kolei bezpośrednio ograniczy ich rolę w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, stanowiącego podstawę dla rozwoju ustroju demokratycznego”[34].
Podstawowe znaczenie dla określenia granic dozwolonego użytku ma art. 35 p.a.p.p., zgodnie z którym „dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”[35]. Wyklucza to więc inne formy korzystania z artykułu tj. kopiowanie czy kserowanie. „Normalne korzystanie z utworu” polega na takiej jego eksploatacji, by nie „godzić w słuszne interesy twórcy”, czyli nie ograniczać prawa twórcy do czerpania korzyści materialnych z tego tytułu. Normalne korzystanie z utworu polega więc na jego przeczytaniu[36].
„Powszechne naruszanie praw własności intelektualnej w Internecie, wynikające z braku wiedzy, lub z niewłaściwej interpretacji prawa autorskiego, jak również z celowego działania użytkowników, ogranicza rozwój twórczości”[37]. W konsekwencji następuje m.in. spadek sprzedaży prasy.
Dziś prasa ma znaczny potencjał rozwojowy, związany z ekspansją samego medium Internetu. Nowa technologia pozwala na tworzenie treści dostosowanej do preferencji i zainteresowań użytkowników Internetu. Rozwój rynku e-wydań związany jest z coraz większą ich świadomością oraz z rosnącymi możliwościami korzystania z cyfrowej prasy.
Obecnie „prasa” wykracza poza definicję tekstu dziennikarskiego wydrukowanego na papierze. Powinna być rozumiana szerzej, gdyż mianem tym określa się również artykuły publikowane przez wydawcę w serwisach internetowych albo elektroniczne wydania gazet w plikach PDF, czy specjalnych urządzeniach elektronicznych. Dlatego zakres oraz sposób objęcia tego rodzaju prasy uregulowaniami prawnymi stwarza problemy[38].
[1] Kwiecień, M. (2008), Prasa cyfrowa: niepotrzebna fanaberia czy świetlana przyszłość?,
dostępny na WWW: http://webhosting.pl/Prasa.cyfrowa%3A.niepotrzebna.fanaberia.czy.swietlana.przyszlosc,
dostęp 31stycznia 2013.
[2] Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Dz. U. 1984 nr 5 poz. 24., art. 7, pkt 2, dok. elektr., dostępny na WWW: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19840050024, dostęp 26 lutego2013.
[3] Regulamin kontroli nakładu i dystrybucji prasy zarejestrowanej w Związku Kontroli Dystrybucji Prasy (tekst jednolity obowiązujący od 1stycznia 2013 r.), s.1-2, dostępny na WWW: http://www.zkdp.pl/images/Regulamin%20kontroli%20ZKDP%20%202013%20roku_zaznaczone%20zmiany.pdf, dostęp 12 marca 2013.
[4] Hiperłącze - inne określenie: odnośnik lub odsyłacz, link, hiperlink - to polecenie, które pozwala czytelnikowi dokumentu hipertekstowego przenieść się do miejsca wskazanego przez punkt docelowy odsyłacza. Odsyłacz jest zazwyczaj sygnalizowany niebieskim kolorem i podkreśleniem. Kliknięcie na nim spowoduje skok do innego miejsca na tej samej stronie, do innej strony WWW, do serwera FTP, wywoła moduł poczty elektronicznej itp.; dostępny na WWW: http://www.i-slownik.pl, dostęp 17 listopada 2013.
[5] „E-prasa”, dostępny na WWW: http://www.nexto.pl/e-prasa_c1014.xml#filters, dostęp 26 lutego 2013.
[6] Al-Jawahiri, A. (2010), Test e-kiosków internetowych. Prasa w zupełnie nowej formie, dostępny na WWW: http://www.komputerswiat.pl/testy/internet/e-kioski-i-prasa-elektroniczna/2010/08/test-e-kioskow-internetowych-sierpien-2010.aspx, dostęp 23 stycznia 2013.
[7] Barta, J., Markiewicz, R., Matlak, A. (2005), Prawo mediów, Warszawa,s. 182.
[8] Cyt. za: Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe…, art. 7, pkt. 2, ust. 2: „dziennikiem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu”, ust. 3: „czasopismem jest druk periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku; przepis ten stosuje się odpowiednio do przekazu za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu innego niż określony w pkt 2”.
[9] Tamże, art. 45: „Kto wydaje dziennik lub czasopismo bez rejestracji albo zawieszone – podlega karze grzywny”.
[10] Cyt. za: Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe…, art. 54b: „Przepisy o odpowiedzialności prawnej i postępowaniu w sprawach prasowych stosuje się odpowiednio do naruszeń prawa związanych z przekazywaniem myśli ludzkiej za pomocą innych niż prasa środków przeznaczonych do rozpowszechniania, niezależnie od techniki przekazu, w szczególności publikacji nieperiodycznych oraz innych wytworów druku, wizji i fonii”.
[11] Adamski, A. (2010), Internet – medium, prasa czy środowisko komunikacyjne?, „Zeszyty Prawnicze” UKSW, nr 10.1, s. 249.
[12] Balcarczyk, J. (2010), Prasa internetowa – rejestracja?, Kwartalnik naukowy „Prawo mediów elektronicznych”, 2010, nr 1, s. 13, dostępny na WWW: http://cbke.prawo.uni.wroc.pl/files/pme/PME_1_2010.pdf, dostęp 21 lutego 2014.
[13] Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe…, art. 20.
[14] Adamski, A. (2010), Internet – medium…, s. 260- 261.
[15] Balcarczyk, J. (2008), Prasa internetowa - przybliżenie pojęcia, podstawa prawna, dostępny na WWW: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/22315/Prasa_internetowa.pdf,dostęp 26 września 2013.
[16] Adamski, A. (2010), Internet a polskie prawo prasowe – stan obecny i propozycje zmian, dostępny na WWW: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1686, dostęp: 27 lutego 2014.
[17] Prawo mediów (2013), Sieńczyło-Chlabicz, J. (red.), Warszawa, s. 33.
[18] Projekt nowelizacji ustawy – Prawo prasowe (z dnia 1 czerwca 2009r.) s. 9, zmian, dostępny na WWW: http://bip.mkidn.gov.pl/media/docs/proj_ustaw/07.pdf, dostęp 21 lutego 2014.
[19] Adamski, A. (2010), Internet – medium…, s. 262.
[20] Projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo prasowe (z dnia 14 października 2009 r.), dostępny na WWW: http://bip.mkidn.gov.pl/media/docs/proj_ustaw/08.pdf, dostęp 21 lutego 2014.
[21] Adamski, A. (2010), Internet – medium…, s. 264.
[22] Adamski, A. (2010), Internet a polskie…, dostępny na WWW: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1686, dostęp: 27 lutego 2014.
[23] Levinson, P. (2006), Miękkie ostrze, czyli historia i przyszłość rewolucji informacyjnej, Warszawa, s. 316.
[24] Gradek-Lewandowska, M. (2009), Przewodnik po prawie autorskim i prawach pokrewnych w Internecie, Warszawa, s. 5.
[26] Polska przystąpiła do aktu paryskiego tej konwencji w 1971 r. Obecnie członkami konwencji jest 165 państw. Za: Barta J., Markiewicz R., (2013), Prawo autorskie, Warszawa, s. 411.
[27] Szocki, J. (2010), Miejsce własności intelektualnej w epokach prasy drukowanej i cyfrowej, w: Bielawski P., Ostrowski A. (red.), System medialny w Polsce – pytania
i dezyderaty, Wrocław, s. 241.
[28] Barta J., Markiewicz R., Matlak A. (2005), s. 260; Nowelizując prawo autorskie w kwietniu 2004 r., do art. 25 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dok. elektr. Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83, dodano ust. 4, który spowodował, że zasady określone w ust. 1–3 objęły również rozpowszechnianie w Internecie. Zob. więcej: Ustawa z dnia 1 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dok. elektr. Dz. U. 2004, nr 91, poz. 869, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20040910869, dostęp 30 stycznia 2014.
[29] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dok. elektr. Dz. U. 1994 nr 24 poz. 83, art. 23–35, dostępny na WWW: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19940240083, dostęp 30 stycznia 2014.
[31] Barta J., Markiewicz R., Matlak A. (2005), s. 261.
[32] Google News - internetowy agregator wiadomości z serwisów informacyjnych. Google News zbiera artykuły z ponad 300 źródeł wiadomości w języku polskim z całego świata, automatycznie je porządkuje przedstawiając najważniejsze informacje jako pierwsze. Tematy są aktualizowane co 15 minut, dostępny na WWW: Za: http://news.google.com/intl/pl_pl/about_google_news.html, dostęp 30 stycznia 2014.
[33] Wojtaś J. (2012), Wykorzystywanie treści prasowych przez portale internetowe i firmy monitorujące media – wybrane aspekty prawne, „Studia Medioznawcze”, nr 2 (49) s. 57-59; zob. też Barta J., Markiewicz R. (2013), Prawo autorskie, Warszawa, s. 352-353.
[35] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim…, art. 35.
[36] Nowe działania w ochronie artykułów prasowych, dostępny na WWW: http://www.iwp.pl/aktualnosci_show.php?id_aktualnosc=586, dostęp 25 sierpnia 2015.
[38] Miller, M. (2011), Prasa to nie tylko medium drukowane, dostępny na WWW: http://prasa.info/cyfrowa_prasa/, dostęp 30 stycznia 2014.